Hakaret Suçu – Cezası Nedir? Hakaret Davası Nasıl Açılır? Geniş Rehber

Hakaret suçu; kişiye haysiyet ve itibarını zedeleyecek, kişiyi küçük düşürecek ağırlıkta maddi bir olay/eylem veya vaka yüklenmesi ya da kişinin haysiyet ve itibarına saldırı oluşturacak şekilde sövülmesidir. 

Hakaret suçunun mağduru kimdir?

Herhangi sağ ve gerçek bir kimse hakaret suçunun mağduru olabilir. Ölmüş kişilere hakaret edilmesi hakaret suçunu değil, kişinin hatırasına hakaret suçunu oluşturur. Mağdurun sıfatı suçun oluşumu için önemli değildir. Ancak suçun kamu çalışanına karşı işlenmesi suçun daha fazla cezayı gerektiren halini oluşturur. Suçun varlığından bahsedilebilmesi için mağdurun kim olduğu belli veya belirlenebilir olmalıdır. Dolayısıyla muhatabın ismi kullanılmamışsa, suçun oluşmasını sağlayan sözlerden mağdurun kim olduğunun belirlenebiliyor olması yeterlidir. Kanunda kabul edilen ölçüte göre; mağdurun açıkça belli olmadığı ancak belirlenebilir olduğu durumlarda suçun mağdurunun belli olduğu ve suçun meydana geldiği kabul edilir. Bir diğer anlatımla, hakaretin kime yöneltildiği açıkça gösterilmemiş ancak kullanılan ibarelerden mağduru belirlemek mümkünse suç oluşur. Fail(suç işleyen),  kişinin baş harflerini, lakabını veya da herkesin anlamasını sağlayacak bir alışkanlığını kullanarak hakaret etmişse suçun bir mağduru olduğu kabul edilecektir. Yine aynı şekilde herhangi bir kişi topluluğuna hakaret edilmesi de mümkündür.

Hakaret davası nasıl açılır?

Hakaret suçu yüzünden zarara uğrayan kişi, ilgili kurumlara hakaret eden kişiyi veya hakareti öğrendikten itibaren 6 ay içinde şikayette bulunmalıdır. Yalnızca kamu çalışanlarına karşı görevleri sebebiyle işlenen hakaret suçu ve cumhurbaşkanına hakaret suçu bakımından şikayet şartı bulunmamaktadır. Şikâyet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya polis, sahil güvenlik, jandarmaya yapılır. Şikayet yapıldıktan sonra Cumhuriyet Savcısı suçun işlendiği yönünde yeterli delil olduğunu kanısına varırsa iddianame düzenler. İddianame Asliye Ceza Mahkemesi tarafından kabul edilirse hakaret davası açılır. 

Hakaret davasında zaman aşımı ne kadardır?

Hakaret öğrenildiğinden itibaren 6 ay içinde şikâyette bulunulmalıdır. Ancak en geç 8 yıl içinde bu hak kullanılmalıdır. 

Uzlaştırma gerekli midir?

Kamuda çalışan kişiye karşı görevi sebebiyle işlenen hakaret suçu ve cumhurbaşkanına hakaret suçu hariç diğer tüm hakaret suçları bakımından tarafların uzlaştırılmaları için gerekli işlemlerin yapılması gerekmektedir. Uzlaştırma işlemleri olumlu sonuçlanmazsa soruşturma veya kovuşturma(dava) kaldığı yerden devam eder. 

Hakaret suçu teşkil eden hal ve sözler nelerdir?

Kişinin küçük düşürülmesine sebebiyet veren, kişiyi rencide eden, kişiyi değersizleştiren hal ve sözler hakaret suçunu oluşturur. Hangi hallerin buna sebebiyet vereceğinin önceden tayini mümkün değildir. Dolayısıyla hakaret suçunu oluşturan sözler kanunda tek tek sayılmamıştır. Hakim somut olayın özelliklerine, suçu işleyen kişi ve suçtan zarar gören kişi arasındaki ilişkiye, failin yaşına, durumuna, eğitimine göre suçun varlığına karar verecektir. Beddua veya lan, ulan tarzındaki kaba kelimeler bu suçu oluşturmaz. Eleştiri hakkının, dilekçe hakkının, basın hakkının kullanılması suç oluşturmaz. Ancak kişiye açıkça söylenen ‘aptal, geri zekalı’ tarzı sözler, fiziksel özellikleriyle alakalı olarak yapılan veya kişiyi utandıracak benzetmeler, psikolojik durumuyla ilgili yapılan yorumlar hakaret suçunu oluşturur. Örnek olarak ‘Sen Zeynep’i öldürdün’ şeklinde kişiye bir eylem yüklendiğinde yüklenen eylem ispatlanırsa hakaret suçu işlenmiş sayılmaz. Ancak kişiye daha önce işlediği adam öldürme suçundan dolayı ‘katil’ demek hakaret suçunu oluşturur.  

Suçun mağdurun huzurunda işlenmesi nasıl olur?

Suç, mağdurun doğrudan bilebileceği, öğrenebileceği, yüz yüze veya failin aracısız duyulabileceği şekilde gerçekleştirilirse huzurda hakaret olur. Vasıtası ne olursa olsun, sözlü, yazılı veya görüntülü mesajla gerçekleştirilen her türlü fiil bu suçu kapsar. Mektup, telefon, telgraf, elektronik posta, telefon mesajı bu suça örnek olarak verilebilir.

Hakaret suçunun suçtan zarar gören kişinin yokluğunda işlenmesi mümkün müdür?

Mağdurun huzurunda işlenmeyen, yokluğunda arkasından işlenen hakaret gıyapta hakarettir. Bu suçun cezalandırılabilmesi için bir arada ya da ayrı halde bulunan en az 3 farklı kişiyle değişik veya aynı zamanlarda karşılaşıp görüşülerek, anlamalarını sağlayacak şekilde işlenmesi gerekmektedir. 

Mesaj yoluyla hakaret suçu işlenebilir mi?

Elektronik posta, mektup, telgraf, ağ üzerinden yapılan mesajlaşmalar, cep telefonu mesajları, telefon konuşmaları, ağ uygulamaları vasıtasıyla yapılan mesajlaşmalar yoluyla hakaret edilebilmesi mümkündür. Yukarıda detaylı olarak incelendiği üzere mesaj yoluyla hakaret suçu huzurda işlenebileceği gibi (3 kişi şartı burada da geçerli) gıyapta da işlenebilir. Mesaj vasıtalarında cezanın belirlenebilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapılmamaktadır. Ceza 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır.

Genel ağ ( internet) yoluyla hakaret suçu işlenebilir mi?

Sosyal medya uygulamaları (facebook, instagram, twitter vb.) vasıtasıyla bu suçun işlenmesi mümkündür.  Kişiye hakaret niteliği taşıyan herhangi bir başkasından olan iletinin, yanlışlıkla veya isteyerek hakaret mağduruna iletilmiş olması dahi bu suçu oluşturur.

Hakaret suçu herhangi bir haksızlığa karşı işlenebilir mi?

Kişi hukuk düzeninin tanımadığı herhangi bir haksızlığın kendisinde sebebiyet verdiği sinirlilik veya şiddetli üzüntünün etkisi altında hakaret ederse bu suçtan dolayı cezalandırılır. Ancak ceza oranında 1/3 indirimden ya da cezasızlık sebebinden yararlanabilir. Kişi karşısındaki kişiye yaralama fiilinden dolayı hakaret etmişse kendisine hakaret suçundan dolayı ceza verilmez. 

Basit hakaret suçu ve cezası

Basit hakaret suçunun cezası, 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. 

Nitelikli hakaret suçu ve cezası

Suçun kamuda çalışan bir kişiye karşı görevi sebebiyle işlenmesi veya kişinin dininin değerlerine veya din özgürlüğüne, siyasi görüşüne, felsefesine vb. karşı işlenmesi suçun nitelikli halini oluşturur. Cezası 1 yıl ile 2 yıl arasındadır. Kamu görevlisinin özel kurumlarda çalışan sağlık personeli veya yardımcısı olması durumunda ceza yarı oranda arttırılır. 

Açıkça (alenen) işlenen hakaret suçunun cezası nedir?

Bu suç, sınırlama olmaksızın herkese açık alanda herkesin duyup, görebileceği şekilde, başkaları varken açıkça işlenirse verilecek ceza 1/6 oranında arttırılır. 

Karşılıklı işlenen hakaret suçunun cezası nedir?

Zamanlarının aynı olması önemsenmeksizin iki kişinin karşılıklı hakaret etmesi durumunda taraflardan biri veya ikisi de ceza almayabilir. Ya da cezadan 1/3 oranında indirim yapılabilir.

Cumhurbaşkanına hakaret suçu nedir?

Hakaret suçunun cumhurbaşkanına karşı işlenmesi durumunda Adalet Bakanlığının izniyle suç kovuşturulur. Bu suç için herhangi bir şikayet ve uzlaşma şartı yoktur.

Cumhurbaşkanına hakaret suçunun cezası nedir?

Cumhurbaşkanına hakaret suçunun cezası 1 yıl ve 4 yıl arası hapis cezasıdır. Suç açıkça (alenen) işlenirse yukarıda detaylı olarak bahsedildiği üzere ceza 1/6 oranında arttırılır.